Yangınların öncesi, sırası ve sonrasına baktığımızda en hızlı gelişen fakat en yıkıcı etkiyi doğuran evre ise yangın sırasıdır. Ayrıca bu süreçte alev ve ısının yanı sıra canlılara zarar verebilecek bazı duman gibi tehlikeler, yangının meydana geldiği bölge içerisinde ortaya çıkabilmektedir. Bunlar kısaca; duman, zararlı gazlar, sıcaklık, yayılma, patlama, çökme, elektrik ve kimyasal kaynaklı tehlikeler olarak sıralanır.
Zararlı gazlar ise kendi içinde üçe ayrılmaktadır. Bunlar; boğucu, tahriş edici ve kan zehirleyici gazlardır. Gazlar ile temas edilmemesi oldukça önemlidir. Bu nedenle de mümkün mertebe maske gibi koruyucuların kullanılması önerilir.
Yangınların yayılması sürecini ise kendi içerisinde iletim, taşınım ve ışınım olarak alt kategorilere ayırabiliriz. Yine patlamalar da kendi içerisinde; fiziksel patlama, kimyasal patlama ve alev kapanı veya sık kullanılan İngilizce tabiri ile backdraft olarak ayrışmaktadır. Yukarıda sayılan tehlikeleri barındıran yangın yerlerinden uzak durmak da özünde yangın anında yapılması gereken en önemli hususlardan biridir.
Yangınlar sırasında yapılması gerekenler kısaca şöyle sıralanıyor:
- Gerekli eğitimleri almadıysanız veya uygun malzemelere sahip değilseniz, yangına müdahale etmekten kaçının,
- Etrafta bulunan diğer kişileri yangın konusunda uyarın,
- Yangın ile ilgili 112 Acil Çağrı Merkezi’ni bilgilendirin,
- Yangına mutlaka doğru tip söndürme cihazları ile müdahale edin,
- Duman bulunan bir ortamdaysanız emekleyerek veya çökerek ilerlemeye çalışın,
- Tahliye sırasında asansörleri asla kullanmayın,
- Kapış sırasında açtığınız kapıları kapatın ve açık olan kapıları kapatmaya özen gösterip asla kapıları kilitlemeyin,
- Kapalı bir kapının kolunu eliniz ile mutlaka kontrol edin,
- Kıyafet tutuşması durumu söz konusuysa battaniye gibi bir cisim ile yerde yuvarlanmaya çalışın,
- Yangın sırasında mahsur kalınması durumunda kapıları ıslak bez yardımı ile tıkanacak hale getirin,
- İtfaiyeye personelinin rahatça çalışabilmesi için yangın bölgesinden güvenli alana doğru uzaklaşın.
Madde madde sıraladığımız eylemlerin açıklamaları ise şöyle:
Yangını Çevrede Bulunan Kişilere Duyurmaya Çalışın
Yangın sırası, en tehlikeli süreçtir. Bu sebeple gerekli eğitimleri almamış ve malzemelere sahip olmayan kişilerin yangını gördükleri anda bir alarm ve anons gibi ihbarla veya hiçbir araç bulamıyorsa bağırarak etrafına yangını haber vermesi gerekmektedir. Böylece yangın müdahale yetkinliği olmayan herkesin acil çıkış kapılarını kullanıp, kaçış yollarından yararlanarak acil durum toplanma bölgelerine gitmesi sağlanabilir. Yangın tehlikesinden uzaklaştıktan sonra 112 Acil Çağrı Merkezi aranıp ihbarda bulunulması gerekir. Geçmişte acil durum ihbarları için 110 ve 112 gibi farklı telefonların aranması gerekiyordu. Ancak yapılan düzenlemeler ile tüm acil durum çağrı merkezleri, 112 altında birleştirildi.
Doğru Söndürme Cihazlarını Kullanın
Yangın ile karşılaşan kişi, gerekli yetkinliğe sahipse yangın henüz başlangıç aşamasındayken öncelikli olarak kendi emniyetini almak kaydıyla yangına doğru söndürme aracı ile müdahale etmelidir. Doğru yangına doğru tip söndürücü ile müdahale etmek burada hayati önem arz edecektir. Elektrik veya bitkisel yağ kaynaklı bir yangına su dökülmesi yangını söndürmek yerine inanılmaz bir boyutta büyütecektir. Yangın söndürmeye başlamadan önce mümkünse kaynağı kesmek de yangını söndürebilmek veya ilerleyişini engellemek adına önemli bir adımdır. Yangın başarıyla söndürülmüş olsa da soğutma çalışması mutlaka yapılmalıdır. Kontrolden çıkmış bir yangını söndürmek için profesyonel olmayan kişilerin kendini riske atmaması gerekir. Olay yerine gelen itfaiye ekipleri koruyucu ekipmanları ile gelişmiş müdahale araçlarını kullanıp doğru teknikler ile müdahalede bulunacaktır.
Çökerek veya Emekleyerek İlerleyin
Yangın esnasında dumanlı bir alanda kalındıysa emekleyerek veya çökerek ilerlemesi önerilir. Duman sıcaklığı, gazları ve görüş alanını kısıtlaması gibi pek çok olumsuzluğu içinde barındırır ve havada asılı kalır. Yere daha yakın olan alanlardan görece daha emniyetli şekilde ilerleme sağlanabilir. Böyle ortamlardan tahliye olması gereken kişiler mümkünse ağız ve burnun ıslak bir bez ile kapatmalı ve emekleyerek acil çıkış kapılarından toplanma bölgesine gitmelidir.
Asansörleri Kesinlikle Kullanmayın
Tahliye olurken, kesinlikle asansörlerin kullanılmaması gerekir. Yangın müdahalesi için elektriklerin bilinçli olarak kesilir ve asansörde birileri varken bunun gerçekleşmesi hayati sonuçlar doğurabilir. Ayrıca kaçış esnasında çıkış yapılan kapılar kapatılır. Bu hem oda kapıları hem de acil çıkış kapısı için geçerlidir. Bunun amacı yangının yayılmasının veya yangın alanına oksijen akışının önüne geçilmek istenmesidir. Bu konuda en kritik nokta ise arkadan gelmeye devam edebilecek kişilerin olma ihtimalini düşünerek kapıların kilitlenmemesi, sadece kapatılmasıdır. Yangın mahalline oksijen akışının kesilmesi için dikkat edilmesi gereken bir diğer husus da camların açılmaması gerektiğidir.
Tahliye Sırasında Kapalı Kapılara Dikkat Edin
Tahliye esnasında kapalı bir kapı ile karşılaşılması durumunda, kapının ardında da bir tehlike olabileceği göz önünde bulundurulmalıdır. Böyle bir durumda kapıyı elin ters yüzeyi ile aşağıdan yukarıya doğru kontrol etmek gerekir. Bu işlemi yaparken amaç ısı farklılıklarının olup olmadığını hissetmeye çalışmaktır. Eğer bir ısı değişimi yoksa kapı emniyetli bir şekilde açılarak tahliyeye devam edilmelidir.
Kapıda bir ısı hissediliyorsa, kapı kesinlikle açılmamalıdır. Eğer mümkün ise başka bir kapıdan tahliye olunması gerekir. Bu mümkün değilse yangına en uzak noktaya geçilerek, o alanın kapısının boşlukları ıslak bezler ile tıkanarak beklemeye başlanmalıdır. Bu durumda cama yakın bir yerde beklenmesi, gerekli hissedildiğinde camın çok az aralanarak nefes alınması gerekir. Camları tamamen açıp sarkmak veya çamları kırmak ortam güvenliğine ciddi anlamda zarar verecektir. Ortamda mahsur kalındığının belirtilebilmesi için fark edilebilecek renkte bir bez parçasını sallayarak yerin belli edilmesi gerekir.
Giysilerin Tutuşması Durumunda Battaniyeden Yardım Alın
Kişinin giysileri tutuşması halinde, mümkünse üzerine bir battaniye alarak yere yatıp yuvarlanması önerilir. Kişinin üzerine alacağı bir battaniye oksijen beslemesini keseceği için önerilmektedir. Olumsuzluklardan kolayca etkilenebilecek ve görece korumasız organlarımız baş kısmında bulunmaktadır. Kıyafetlerimizin tutuşması durumunda alevlerin ve dumanın baş kısmını olumsuz etkilemesi kaçınılmazdır. Bu sebeple yere yatılması da hayati önem taşımaktadır. Yuvarlanma esnasında yine oksijen ile temasın minimize edilmesi ve giysilerin sönmesi hedeflenmektedir.
İtfaiye Ekiplerinin Rahat Çalışabilmesi İçin Yangın Bölgesini Boşaltın
İtfaiye ekipleri yangına müdahale için geldiklerinde tahliye olmuş kişilerin itfaiye personelinin işini kolaylaştıracak şekilde davranışlar sergilemesi beklenmektedir. Tehlikeli alanlara girmemek, olay yerinden mümkün olduğunca uzaklaşmak, araç trafiğini seyreltmek veya engellememek, gerek olabileceği düşünülerek en yakın su takviye alanının çevresinin boşalttırmak ve itfaiye personelinden gelebilecek sorulara açık ve net bir şekilde cevap vermek gibi tutumlar ile sürece destek olunabilir.
