Yer kabuğu içindeki kırılmalar nedeniyle ani olarak ortaya çıkan titreşimlerin, dalgalar halinde yayılarak yeryüzünü sarsmasına deprem denir. Deprem, toprak üzerindeki yapıları yıkarak can kayıplarına yol açacak kadar şiddetli olabilir.
Bugün bilimsel olarak depremlerin etkilerinden korunmamızı sağlayacak bilgi ve araçlara sahibiz. Buna rağmen depremler, Türkiye dahil birçok ülkede can ve mal kaybına neden olmaya devam etmektedir. Bunun temel nedeni, kentleşme ve yapılaşmada temel ilkelere uyulmamasıdır.
Depremin Büyüklüğü Nasıl Ölçülür?
Yeryüzünde meydana gelen depremlerin büyüklüğü genellikle Richter ölçeğine göre tespit edilir. Bu ölçek 1935 yılında Kaliforniya Üniversitesi’nde Charles Richter tarafından geliştirilmiştir. Depremin büyüklüğü ve şiddeti aynı şey değildir. Büyüklük, yalnızca bir ölçü dahilinde depremin oluşturduğu etkiyi ifade eder. Şiddet ise daha çok yıkıcılık ile ilgilidir.
Depremlerin Ne Zaman Olacağı Tahmin Edilebilir Mi?
Depremlerin nerelerde gerçekleşeceği, günümüzde jeolojik ve jeofizik alanında yapılan çalışmalarla anlaşılabilmektedir. Ancak depremlerle ilgili her ne kadar büyük bir ilerleme kaydedilmiş olsa da, depremin zamanı veya büyüklüğü şu an için tam olarak tahmin edilememektedir.
Türkiye’de Nerelerde Deprem Meydana Gelebilir?
Türkiye’nin hemen hemen her bölgesinde depremler meydana gelmektedir. Ancak bazı noktalarda deprem riski, Türkiye’nin diğer bölgelerine göre çok daha yüksektir. Aşağıda Türkiye’nin deprem haritasını görebilirsiniz.
Deprem Öncesi Hazırlık Yapın
Türkiye’de yaşıyorsanız ve yaşadığınız bölge deprem açısından riskli bir bölge ise, yapmanız gereken birçok işlem bulunmaktadır. Deprem öncesinde yapılması gerekenler başlıca şöyle sıralanır;
- Yaşadığınız veya çalıştığınız yerin deprem yönetmeliklerine uygun olarak inşa edildiğinden emin olun. Eğer eviniz veya iş yerinizin güvenliğinden şüphe duyuyorsanız, kamu kurumlarına başvurarak gerekli incelemelerin yapılmasını sağlayabilirsiniz.
- Başta deprem olmak üzere doğal afetler nedeniyle zarar görebileceğinizi unutmayın ve mutlaka sigorta yaptırın.
- Deprem sırasında ve sonrasında neler yapmanız gerektiğini aileniz ile planlamanız oldukça önemlidir. Böylece depremi herhangi bir sorun yaşamadan kolayca atlatabilirsiniz. Bunun için acil durum planı yapmanızı öneririz.
- Acil durum telefonları mutlaka not edilmeli ve cüzdanda taşınmalarının yanı sıra buzdolabı gibi rahatça görülebilecek yerlere de asılmalıdır.
- Telefon hatlarını meşgul etmemek için yakınlarınız arasından bir iletişim sorumlusu belirleyin. Seçeceğiniz iletişim sorumlusu mümkünse sizden uzak bir şehirde yaşayan bir yakınınız olsun. Çünkü aynı bölgede iletişim kurmaya çalışmanız durumunda kendisine telefonla ulaşamayabilirsiniz. Ancak farklı illeri aramanız daha kolay olacaktır. Böylece herkes birbirinden haberdar olabilir.
- AKUT Arama Kurtarma Derneği ile birlikte Genel Bilgi Teknolojileri Ltd. Şti. tarafından geliştirilen “Güvendeyim” uygulamasını indirin. Güvendeyim ile tek tuşla sevdiklerinize otomatik olarak konumunuzu gönderebilir ve “iyi” olduğunuzu onlara kolayca haber verebilirsiniz.
- Sıvı deterjan veya çamaşır suyu gibi ev tipi kimyasal maddeleri ayrı ayrı muhafaza edin ve birbirleri ile temas etmelerinin önüne geçin.
- Evinizdeki devrilme riski bulunan eşyaları sabitleyin.
- Pencereler deprem sırasında kırılabilir. Bu nedenle pencereleri mutlaka perde ile kullanın ve ev içerisinde her zaman terlik ile dolaşın.
- Aile fertleri ile buluşma noktanızı belirleyin.
- Depremin ardından 72 saat boyunca yardım alamasanız bile hayatınızı kolayca idame etmenizi sağlayacak acil durum çantasını hazırlayın.
Deprem Anında Yapılması Gerekenler Nelerdir?
Deprem anında yapılması gerekenler de en az deprem öncesinde yapmanız gerekenler kadar önemlidir. Deprem anında mümkün olduğunca sakin kalmanız ve çevrenizde bulunan kişileri de sakin olmaya davet etmeniz gerekir. Bunun dışında yapmanız gerekenler bulunduğunuz alana göre değişiklik gösterir.
Deprem anında bina içerisindeyseniz;
- Yere yatıp bacaklarınızı karnınıza doğru çekin,
- Baş bölgenizi korumak için yastık ya da başka bir cisim kullanın,
- Deprem sırasında koltuk gibi salınım yapan ağır ve büyük cisimlere tutunarak onlarla sallanıp sizi ezmelerinin önüne geçin.
Bu hareketler bütününe “YAT-KORUN-TUTUN” adı veriliyor ve deprem sırasında kapalı alanlarda uygulanması gerekiyor.
Bu hareketler dışında;
- Asla merdiven ya da asansörleri kullanmaya çalışmayın,
- Tehlikeli cihaz, eşya ya da maddelerden mümkün olduğu kadar uzak durmaya çalışın,
- Telefonları gereksiz meşgul etmeyin,
- Pencerelere yaklaşmayın ve balkondaysanız mutlaka evin iç kısımlarına geçmeye çalışın.
Depreme açık alanda yakalandıysanız;
- Bir diziniz yerde diğeri ise gökyüzüne bakacak şekilde çökün,
- Kafanızı kollarınızın arasına alıp kapanın,
- Ağaç ve elektrik direği gibi hem yüksek hem de devrilme ihtimali olan cisimlerden uzaklaşın,
- Bir yere tutunabiliyorsanız tutunun.
Bu hareketler bütününe “Çök-Kapan” adı veriliyor ve depreme açık alanda yakalananların bu yöntemi uygulaması gerekiyor. Buna ek olarak, size zarar verebilecek yükseklikteki binalardan ve toprak kayması yaşanabilecek alanlar gibi tehlikeli bölgelerden mümkün olduğunca uzaklaşın.
Deprem Sonrasında Yapılması Gerekenler Nelerdir?
Deprem sırasında olduğu gibi, sonrasında da sakin kalmak oldukça önemlidir. Böylece izdiham gibi istenmeyen sorunların önüne geçebilirsiniz. Deprem sonrasında yapmanız gerekenler, deprem sırasında yapmanız gerekenler gibi bulunduğunuz alana göre farklılık gösterir.
Kapalı alanda depreme yakalandıysanız yapmanız gerekenler şunlardır;
- İlk olarak kendinizi güvenceye alın,
- Varsa, çevrenizdeki diğer insanların güvenliklerinden de emin olun,
- Acil durum planına uyarak yapıyı tahliye edin,
- Mekanı terk ederken acil durum çantanızı yanınıza alın,
- Bulunduğunuz binadan çıkarken doğal gaz, elektrik ve su gibi şebeke bağlantılarını kapatın,
- Cadde ve sokakları acil yardım araçları için boş bırakın,
- Artçı depremlere karşı hazırlıklı olun.
Depreme açık alanda yakalandıysanız yapmanız gerekenler şunlardır;
- İlk olarak kendinizi güvenceye alın,
- Çevrenizde yer alan insanları kontrol edip yaralılar varsa 112’yi arayın,
- Acil durum planına uyarak bölgeyi terk edin,
- Yıkılma tehlikesine karşı binalardan ve kopma tehlikesine karşı enerji bağlantılarından uzak durun.
